Γλύκα μεγάλη είχε το νησί ετούτο, αγαθά τα πρόσωπα των ανθρώπων, σωροί τα πεπόνια, τα ροδάκινα, τα σύκα κι η θάλασσα ήρεμη. Κοίταζα τους ανθρώπους –ποτέ οι άνθρωποι αυτοί δεν τρόμαξαν από σεισμό ή από Τούρκο, και τα μάτια τους δεν καίγουνταν. Εδώ η λευτεριά είχε σβήσει τη λαχτάρα για τη λευτεριά, κι η ζωή απλώνουνταν ευτυχισμένο κοιμάμενο νερό. Κι αν κάποτε ταράζουνταν, ποτέ δεν σήκωνε τρικυμία. Ασφάλεια ήταν το πρώτο δώρο του νησιού που ένιωσα περιδιαβάζοντας στη Νάξο.

Ν. Καζαντζάκης – Αναφορά στον Γκρέκο

Χώρα Νάξου

Η πρώτη εικόνα που αντικρίζετε με το που βγείτε από το καράβι και μεμιάς εξάπτει τη φαντασία σας είναι μια τεράστια μαρμάρινη πύλη. Η Πορτάρα, σήμα κατατεθέν της Νάξου, στο νησάκι Παλάτια, είναι το πιο ασυνήθιστο μνημείο στο Αιγαίο Πέλαγος και σαν μαγνήτης θα σας τραβήξει κοντά του. Μην προβάλλετε καμία αντίδραση, περπατήστε το δρόμο που σας οδηγεί κοντά στον ναό του Απόλλωνα και προτιμήστε να είναι την ώρα που ήλιος ετοιμάζεται να κάνει τη βουτιά του στο Αιγαίο, για να νιώσετε πραγματικά πως άξιζε τον κόπο η βόλτα σας μέχρι εδώ.

Επόμενη στάση σας η εντυπωσιακή Καστροπολιτεία. Το Ενετικό Κάστρο της Νάξου θα σας χαρίσει μια περιπλάνηση στο παρελθόν γεμάτη υπερηφάνεια και θα σας εντυπωσιάσει με το πόσο καλοδιατηρημένο είναι. Τα… μονοπάτια του θα σας οδηγήσουν στο Ενετικό Μουσείο που αποτελεί εμπειρία που θα σας μείνει αξέχαστη!

Δεν θα σας πάρει πολύ να προσαρμοστείτε με τη Χώρα κι έτσι γρήγορα θα πιάσετε «πανέτοιμο» τον εαυτό σας στο τιμόνι για να εξερευνήσετε τις πιο μακρινές ομορφιές.. Η Νάξος διαθέτει περισσότερα από 60 χωριά διάσπαρτα, τα οποία με τη βοήθεια των κατοίκων τους διατηρούν το παραδοσιακό τους χρώμα και τις φυσικές ομορφιές. Δεν θα σας πάρει πολύ να προσαρμοστείτε με τη Χώρα κι έτσι γρήγορα θα πιάσετε «πανέτοιμο» τον εαυτό σας στο τιμόνι για να εξερευνήσετε τις πιο μακρινές ομορφιές. Η Νάξος διαθέτει περισσότερα από 60 χωριά διάσπαρτα, τα οποία με τη βοήθεια των κατοίκων τους διατηρούν το παραδοσιακό τους χρώμα και τις φυσικές ομορφιές.

Σαγκρί

Το Σαγκρί βρίσκεται σε απόσταση 11 χιλιομέτρων από το λιμάνι ανάμεσα σε μια από τις πιο εύφορες περιοχές της Νάξου. Από τα πιο σημαντικά σε αξιοθέατα χωριά διαθέτει γραφικούς ανεμόμυλους, βυζαντινές εκκλησίες αλλά και ενετικά κάστρα. Δίπλα στη βυζαντινή εκκλησία της Παναγιάς της Ορφανής βρίσκεται ο πύργος του Παλαιολόγου, το οικόσημό του δηλώνει πως κτίστηκε το 1699, είναι ανακαινισμένος και κατοικήσιμος. Επίσης εντός του οικισμού θα συναντήσετε το μοναστήρι του Αγίου Ελευθερίου που την περίοδο της τουρκοκρατίας λειτούργησε και ως κρυφό σχολειό, σήμερα φιλοξενεί το λαογραφικό μουσείο. Αναμφίβολα πρέπει ο επισκέπτης να αφιερώσει χρόνο στον αρχαιολογικό χώρο του Γύρουλα, γνωστός και ως ναός της Δήμητρας. Είναι 3 χιλιόμετρα από το Σαγκρί και οι πινακίδες θα σας οδηγήσουν σε ένα από τα πιο επιβλητικά μέρη της Νάξου. Ο ναός κτισμένος εξ ολοκλήρου από λευκό μάρμαρο μεταξύ 530-520 π.Χ. αφιερώθηκε στη θεά Δήμητρα μέχρι τον 6ο αιώνα που μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία. Φημολογείται πως στο σχέδιό του έχει βασιστεί ο Παρθενώνας. Στο χώρο υπάρχει ένα μοναδικό μουσείο, βραβευμένο το 2004 για την εναρμόνισή του με το φυσικό τοπίο.

Το Σαγκρί είναι επίσης γνωστό για τις υπέροχες παραλίες του, με την κατάλευκη αμμουδιά και τα υπέροχα χρώματα της θάλασσας. Οι πιο γνωστές είναι η Μικρή Βίγλα, ο Ορκός, το Καστράκι και η Γλυφάδα.

Φιλώτι

Οδηγώντας 6 χλμ πιο πέρα θα συναντήσετε το Φιλώτι. Πρόκειται για το μεγαλύτερο χωριό της Νάξου κτισμένο ανάμεσα σε δυο καταπράσινες πλαγιές. Τα αξιοθέατα πάρα πολλά. Επισκεφθείτε την Παναγιά τη Φιλωτίτισσα, τον πύργο του Μπαρότση, τον ανεμόμυλο του Πασπαλίτη, τα βυζαντινά εκκλησάκια της Παναγίας των Αρίων και του Αρχατού καθώς και τον Άγιο Ευστάθιο. Στο κεντρικό δρόμο θα συναντήσετε και τη μοναδική Συλλογή Ελληνικών Νομισμάτων του Νικ. Μουστάκη.

Βγαίνοντας από το χωριό αξίζει να δείτε τη πανοραμική θέα από ένα πλάτωμα του δρόμου προς την κατεύθυνση της Απειράνθου. Λίγο πριν στο δεξί σας χέρι θα συναντήσετε πινακίδα που σας οδηγεί στην περίφημη Βρύση του Αρίων με τα τρεχούμενα νερά και τους πλατάνους να δημιουργούν ένα όμορφο περιβάλλον. Στο σημείο αυτό ξεκινά μονοπάτι που σας οδηγεί στο σπήλαιο του Ζα και στη συνέχεια στην κορυφή του ψηλότερου βουνού των Κυκλάδων που πήρε το όνομά του από το θεό Δία που σύμφωνα με την παράδοση γεννήθηκε στην Κρήτη και έπειτα μεγάλωσε στο Ζα της Νάξου.

Απείρανθος

Το επόμενο χωριό που θα συναντήσετε είναι η πανέμορφη Απείρανθος, η τ’Απεράθου έτσι όπως την αποκαλούν οι Ναξιώτες. Εντυπωσιάζει με τη μεσαιωνική αρχιτεκτονική της και την πίστη στις παραδόσεις που διακρίνει τους κατοίκους. Μαρμάρινα στενά καλντερίμια, σκεπασμένα συχνά με αψιδωτές καμάρες, πύργοι που αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής της ενετοκρατίας, διώροφα πέτρινα σπίτια με ιδιότυπες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες και μικρές πλατείες. Εντυπωσιακός είναι ο πύργος του Ζευγώλη (17ου αι.), κτισμένος πάνω σε βράχο, στην είσοδο του χωριού. Τόσο μέσα στο χωριό, όσο και στην ευρύτερη περιοχή του θα συναντήσετε πολλές αξιόλογες βυζαντινές, μεταβυζαντινές και νεώτερες εκκλησίες.. Αξίζει να επισκεφθείτε τα πέντε μικρά αλλά πολύ ενδιαφέροντα μουσεία της Απειράνθου (αρχαιολογικό, γεωλογικό, λαογραφικό, μουσείο φυσικής ιστορίας, μουσείο παιδικού πολιτισμού) και το εκθετήριο του γυναικείου χειροτεχνικού συνεταιρισμού. Σε απόσταση 3 χιλιόμετρα περίπου νοτιοδυτικά από τον οικισμό του χωριού θα βρείτε το ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη, απ’ όπου θα απολαύσετε μια υπέροχη θέα και θα τραβήξετε ωραιότατες αναμνηστικές φωτογραφίες.

Το χωριό δεν διαθέτει παραλία, δεδομένου ότι βρίσκεται βαθιά στην ενδοχώρα, αλλά η ωραία παραλία της Μουτσούνας σας περιμένει με την θαυμάσια θάλασσα και την αμμουδιά της. Στη Μουτσούνα φτάνει κανείς ακολουθώντας τον δρόμο που ξεκινάει από την Απείρανθο. Σας συνιστάμε να οδηγείται προσεκτικά καθώς ο δρόμος είναι απότομος και με πολλές στροφές. Η ομορφιά όμως της περιοχής σας αποζημιώνει. Η Μουτσούνα αποτελεί ένα φυσικό λιμανάκι του νησιού και ο γραφικός οικισμός κτισμένος πάνω στο κύμα θα σας γεμίσει μοναδικές εικόνες. Από εδώ τα παλιά χρόνια φόρτωναν την σμυρίδα που έφερναν από τα ορυχεία ψηλά στο βουνό και τα κατέβαζαν με τον θαυμάσια διατηρημένο εναέριο σιδηρόδρομο που μπορείτε να θαυμάσετε.

Κόρωνος

Από την Απείρανθο, ακολουθώντας πάλι τον κεντρικό δρόμο, φτάνουμε στο Σταυρό της Κεραμωτής. Επόμενή στάση στην Κόρωνο, ένα πανέμορφο χωριό, χτισμένο σε κοιλάδα, σε υψόμετρο 540 μ. Η Κόρωνος, προπολεμικά αναπτύχθηκε πολύ χάρη στο σμυρίγλι. Το μοναδικο μέρος της Ελλάδας στο οποίο απαντάται το συγκεκριμένο πέτρωμα και το οποίο θεωρείται υψηλής ποιότητας. Στα ανατολικά του χωριού βρίσκονται τα σμυριδορυχεία καθώς επίσης και οι εγκαταστάσεις των τριών εισόδων τους και η εναέρια εγκατάσταση μεταφοράς του που φτάνει μέχρι το λιμανάκι της Μουτσούνας.

Τα κύρια χαρακτηριστικά των σμυριδορυχείων είναι οι στενές είσοδοι και δαιδαλώδεις στοές τους. Μην επιχειρήσετε να επισκεφτείτε μόνοι σας το εσωτερικό τους καθώς υπάρχουν κίνδυνοι για τον απρόσεχτο επισκέπτη. Η είσοδος σε αυτά γίνεται κατόπιν συνεννοήσεως με κάποιον ντόπιο που μπορεί να σας ξεναγήσει. Φεύγοντας από το χωριό μπορείτε να επισκεφτείτε το Μουσείο της Σμύριδας και το Βιομηχανικό Πάρκο

Η Κόρωνος διατηρεί το παραδοσιακό νησιώτικο χρώμα ενώ παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον με τα αρχοντικά και λαϊκά σπίτια του και τα ανηφορικά καλντερίμια με τα πολλά σκαλοπάτια. Ο οικισμός και η γύρω περιοχή προσφέρουν πολλά αξιοθέατα που προσελκύουν πολλούς επισκέπτες που έρχονται εδώ για να θαυμάσουν παλιά σπίτια εξαιρετικής αρχιτεκτονικής, την γραφική πλατεία με τα τρεχούμενα νερά και τα παραδοσιακά καφενεία και ταβέρνες, να περιδιαβάσουν στα στενοσόκακα και να περάσουν κάτω από ωραίες καμάρες που δημιουργούν μια ατμόσφαιρα που τους συγκινεί. Μπορείτε επίσης να προσκυνήσετε σε παλιές εκκλησίες, ή να παρατηρήσετε τα συντηρημένα παλιά ελαιοτριβεία και να επισκεφτείτε την ενδιαφέρουσα λαογραφική συλλογή και το εκθετήριο παραδοσιακού κεντήματος.

Περίπου 2 χλμ πρίν από το χωριό υπάρχει δρόμος που οδηγεί στο Αργοκοίλι όπου και το μοναστήρι της Παναγίας της Αργοκοιλιώτισας. Από εδώ η θέα προς την ανατολή περιλαμβάνει νησιά των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων την Ικαρία και βουνά της Μικράς Ασίας, όταν η ατμόσφαιρα είναι διαυγής.

Στη νότια πλευρά, σε μία διαδρομή λίγο πριν από την Κόρωνο, ξεκινάει δρόμος που καταλήγει μετά από μία κατηφορική διαδρομή με συνεχόμενες στροφές στο Λυώνα.

Εκεί θα μεταβείτε για το μπάνιο σας, με τα μεγάλα ολοστρόγγυλα, λευκά βότσαλα και τα βαθιά πεντακάθαρα νερά. Στη διαδρομή προς το Λυώνα θα δείτε και τις στοές των σμυριδωρυχείων.

Απόλλων

Από τη βόρεια μεριά της Κορώνου, ακολουθώντας μία καταπράσινη διαδρομή με καρυδιές, πλατάνια, βελανιδιές, δάφνες και περιβόλια θα φτάσετε στον Απόλλωνα. Είναι ένα όμορφο ψαροχώρι, στην βορειοανατολική ακτή της Νάξου, με μεγάλη παραλία που συνδυάζει άμμο και βότσαλο. Εδώ υπήρχαν κατά την αρχαιότητα λατομεία μαρμάρου. Πολύ κοντά στο χωριό, στην είσοδο ενός αρχαίου λατομείου, βρίσκεται ξαπλωμένο στο έδαφος, από το οποίο δεν αποκολλήθηκε ποτέ, ένα μισοτελειωμένο άγαλμα Κούρου, ύψους 10,45 μέτρων, που χρονολογείται στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα και παριστάνει μάλλον τον Διόνυσο.

Στο δρόμο προς επιστροφή για τη Χώρα και περίπου στα 6 χλμ, θα συναντήσετε το μοναστήρι της Αγιάς, το οποίο είναι αφιερωμένο στην Παναγία. Σε ένα πανέμορφο τοπίο, με πυκνή βλάστηση και γαλαζοπράσινα νερά, το μοναστήρι στέκει αγέρωχο στο πέρασμα των χρόνων και καλωσορίζει τον επισκέπτη.

Περίπου 150 μέτρα από το μοναστήρι συναντάμε τον γνωστό πύργο της Αγιάς, χτισμένο με ναξιώτικη πέτρα. Ο πύργος είναι του 17ου αιώνα και είναι τεράστιος. Παρότι δεν είναι σε καλή κατάσταση (λόγω μιας πυρκαγιάς το 1992) εξακολουθεί να στέκει επιβλητικός και να μαγνητίζει τη ματιά σου.

Συνεχίζοντας νότια, μία παράκαμψη μας οδηγεί στον όρμο του Αμπράμ, αμμουδιά με πεντακάθαρα, ζεστά νερά. Στη συνέχεια ο δρόμος αφήνει την θάλασσα και κατευθύνεται προς το εσωτερικό του νησιού, για να συναντήσει τα χωριά Εγγαρές και Γαλήνη, κτισμένα σε κοιλάδα με οπωροφόρα δένδρα και περιβόλια.

Μέλανες

Άλλο ένα χωριό της Νάξου που αξίζει να επισκεφτείτε είναι οι Μέλανες.Ένα από τα πιο παλιά χωριά του νησιού σε απόσταση μόλις 8 χιλιομέτρων, από το λιμάνι της Νάξου. Είναι χτισμένο σε μία από τις καταπράσινες κοιλάδες του νησιού, με τρεχούμενα νερά που παλαιότερα κινούσαν τους, εγκαταλειμμένους σήμερα, νερόμυλους. Κοντά στις Μέλανες, στη θέση Φλεριό, μέσα σε έναν ελαιώνα, βρίσκεται ξαπλωμένος στο έδαφος, στην θέση που το παράτησαν οι αρχαίοι τεχνίτες, ένας μισοτελειωμένος Κούρος, (ο δεύτερος που υπάρχει στο νησί), έργο του 7ου αιώνα π.Χ.

Άλλο ένα πολύ σπουδαίο μνημείο είναι ο Πύργος των Ιησουιτών, στην περιοχή Καλαμίτσια. Πρόκειται για ένα Μεσαιωνικό χτίσμα που χρονολογείται περίπου το 1680 μΧ. Ίσως το σπουδαιότερο χτίσμα του Μεσαίωνα, της Ελλάδας αλλά και της Μεσογείου.